این روزها بسیاری از افراد از مالیاتی صحبت می‌کنند که به تراکنش‌های بانکی تعلق پیدا می‌کند. ابهامات زیادی در این زمینه وجود دارد که کدام یک از تراکنش‌ها مشمول مالیات می‌شود؟ آیا هر انتقال وجهی مدرکی در جهت اعمال مالیات است؟ ما در این مقاله تلاش کردیم تا به دغدغه‌ها و سؤالات شما پاسخ دهیم.

مدتی است که اصطلاحی با عنوان «مالیات بر حساب بانکی» بین مردم دست‌به‌دست می‌شود که صرفاً یک سوءبرداشت از قوانین مالیاتی است. سازمان امور مالیاتی از لحاظ قانونی به‌ هیچ ‌عنوان اجازه و قصد گرفتن مالیات از حساب‌های بانکی را ندارد.
 آنچه که به اشتباه به عنوان مالیات بر حساب بانکی نامیده می‌شود در واقع اقدامی قانونی برای شناسایی افراد و شرکت‌هایی است که قصد فرار مالیاتی و یا پول‌شویی را دارند. ولی از آنجایی که سازمان امور مالیاتی، مالیات مجزا برای گردش حساب‌های بانکی رسمی در نظر نگرفته است و میزان مالیات حساب بانکی از سود نهایی حساب‌ها و اسناد و مدارک محاسبه می‌شود، باید دقت کافی را برای ثبت همه حساب‌های بانکی داشت.

گردش بانکی و حساب‌های بانکی مشمول مالیات
یکی از مواردی که در سال‌های اخیر مورد توجه سازمان مالیاتی قرار گرفته است گردش حساب‌های بانکی است. گردش حساب یا Turnover در واقع ریز دقیق و با جزئیات تراکنش‌های حساب بانکی است. این که چه مبلغی از چه حسابی به‌حساب بانکی شخص واریز شده و یا چه مبلغی از حساب شخص برداشت شده است به همراه تاریخ و ساعت دقیق، گردش حساب بانکی تعریف می‌شود.
در مقوله‌های مالیاتی منظور از گردش حساب، حساب بانکی رسمی است که برای انجام کارهای کسب‌وکار از آن استفاده می‌شود. حساب رسمی حسابی جدا از حساب شخصی است که فقط تراکنش‌های تجاری در آن انجام می‌شود و به اداره مالیات معرفی شده است.
برای مثال سازمان امور مالیاتی برای رسیدگی به پرونده‌های مالیاتی، شاخصی را در نظر گرفته است که اشخاص دارای گردش حساب بانکی بیش از پنج میلیارد تومان به‌صورت اتوماتیک در سیستم بانک مرکزی اعلام می‌شوند و سپس به سازمان امور مالیاتی جهت دریافت اصل مالیات و رسیدگی به جرائم مالیاتی انتقال داده می‌شوند؛ بنابراین بهتر است که حساب‌ها و تراکنش‌های شخصی از حساب‌ها و تراکنش‌های تجاری جدا باشد.
نکته مهم این است که در مورد افراد حقیقی، داشتن حساب‌های بانکی متعدد تأثیر مثبتی نخواهد داشت و حتی ممکن است حساسیت‌برانگیز باشد. زیرا مبنای گزارش‌های حساب‌ها از طرف بانک مرکزی کد ملی افراد است و مالیات بر اساس گردش کل حساب‌های افراد تعیین می‌شود.
اگر گردش حساب بالاتر از سقف مجاز باشد، بانک از طریق پیامک و تماس اطلاع‌رسانی می‌کند و شخص حقیقی یا حقوقی باید ظرف یک ماه مستندات خود را ارائه دهد. در غیر این صورت‌حساب مسدود می‌شود.

بخشنامه گردش حساب بانکی چه می‌گوید؟
از آنجا که در سال‌های اخیر گردش حساب بانکی به‌شدت مورد توجه سازمان امور مالیاتی قرار گرفته است، این سازمان با صادرکردن بخشنامه‌های متعدد رسیدگی به حساب‌های بانکی را در دستورالعمل قرار داده است.
طبق آخرین بخشنامه از طرف معاون درآمدهای مالیاتی سازمان امور مالیاتی در ابلاغیه 230/3759/د مورخ 1400/6/31 به واحدهای رسیدگی‌کننده اعلام شد که با در نظر گرفتن بخشنامه 16/99/200 نسبت به مؤدیانی که گردش مالی یا گردش بستانکاری بیش از پنج میلیارد تومان داشته‌اند (برای عملکرد سال ۱۳۹۵ تا پایان ۱۳۹۷)، باید تا بهمن ۱۴۰۰ رسیدگی شود و نسبت به مؤدیانی که گردش بستانکاری ایشان کمتر از پنج میلیارد تومان است و تاکنون رسیدگی نشده‌اند، مشمول حسابرسی و رسیدگی مالیاتی نیستند.

نحوه بررسی تراکنش‌های بانکی
امروزه رسیدگی به تراکنش‌های بانکی برای هر مؤدی حقیقی یا حقوقی که دارای کسب‌وکارهای کوچک یا بزرگ است، موضوع بسیار حیاتی است. افراد به دلیل عدم امکان دریافت یا جمع‌آوری و طبقه‌بندی اسناد و مدارک قابل‌استناد در زمان معاملات تجاری، نگران سوءظن سازمان امور مالیاتی هستند. بهترین راه‌حل برای این افراد آگاهی از آخرین دستورالعمل‌‌های بررسی تراکنش بانکی است که به آن‌ها برای اثبات ادعاها و رفع نگرانی‌ها کمک می‌کند.
در بخشنامه شماره ۱۶/۹۹/۲۰۰ به چگونگی نحوه بررسی و رسیدگی به تراکنش‌ها اشاره شده است. این بخشنامه به طور کامل توضیح داده است که کدام تراکنش‌ها مشمول مالیات می‌شوند و چگونه و به چه میزان باید مالیات پرداخت کنند. طبق این بخشنامه بعضی از مبادلات مالی جنبه درآمدی ندارند. در اجرای مفاد این بخشنامه یک کمیته شش‌نفره در هر یک از ادارات کل مالیاتی تشکیل می‌شود. این کمیته قبل از ورود به حسابرسی مالیاتی حجم ریالی گردش حساب بانکی را با سوابق مالیاتی و سایر فعالیت‌های مالی افراد تطبیق می‌دهند و اگر مغایرتی وجود نداشت، به حسابرسی مالیاتی اطلاعات به‌دست‌آمده، نیازی نخواهد بود.
 در ادامه صورت‌جلسه‌ای مبنی بر عدم نیاز به صدور برگ تشخیص مالیات تنظیم می‌شود و به دفتر مبارزه با پول‌شویی و یا فرار مالیاتی ارسال می‌شود. تمامی فرایندهای رسیدگی مالیات بر تراکنش‌ها با رسیدگی مالیات اشخاص یکسان است و امکان اعتراض به برگ تشخیص صادره وجود دارد.

بخشنامه تراکنش بانکی ۱۴۰۰
سازمان امور مالیاتی در سال‌های اخیر، تغییرات اساسی در سیستم خود ایجاد کرده است و روش‌های جدیدی برای دسترسی به اطلاعات حساب‌های بانکی مردم جهت اخذ مالیات به وجود آورده است. سازمان امور مالیاتی طبق بخشنامه ۲۵ بندی تراکنش موضوع رسیدگی به حساب‌های افراد با گردش بالا در بازه زمانی پنج سال گذشته را شروع کرده است.
محمد مسیحی، معاون درآمد مالیاتی سازمان امور مالیاتی، نیز در نامه‌ای با مهر «فوری و بااهمیت» خطاب به مدیران امور مالیاتی کشور، نکات مهمی را در خصوص برخی ابهامات در نحوه رسیدگی مالیاتی به تراکنش‌های بانکی اعلام کرد. در این نامه تأکید شده که اقلام پولی وارده به حساب‌های بانکی مؤدیان مالیاتی به‌ تنهایی دلیلی بر وجود درآمد نبوده و باید در بررسی و حسابرسی مالیاتی واقعیت امر مدنظر گروه‌های رسیدگی قرار گیرد.

نحوه محاسبه مالیات تراکنش بانکی
مالیات بر تراکنش‌های بانکی مبحثی جدید است و در متن قانون مالیات‌های مستقیم، قانونی با عنوان قانون مالیاتی تراکنش‌های بانکی وجود ندارد. درواقع فرمول محاسبه مالیات تراکنش‌های بانکی از سوی سازمان مالیاتی تعیین نشده است. اگر شخص صاحب حساب درآمد را کتمان کند و دلیلی برای غیردرآمدی بودن تراکنش‌ها وجود نداشته باشد، شخص صاحب حساب، اعم از حقیقی یا حقوقی، مشمول پرداخت مالیات‌بردرآمد می‌شود. حساب افراد به‌صورت سالیانه مورد بررسی قرار می‌گیرد و برای هرسال به‌صورت جداگانه برگ تشخیص و قطعی صادر می‌شود.
 نحوه محاسبه مالیات بر گردش حساب به‌صورت زیر است:
-مالیات‌بردرآمد اشخاص حقیقی و یا مالیات‌بردرآمد اتفاقی برای اشخاص حقیقی و حقوقی (ماده ۱۱۹ ق.م.م) بر اساس نرخ مصوب ماده ۱۳۱ قانون مالیات‌های مستقیم محاسبه می‌شود.
-مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی درصورتی‌که تراکنش‌های بانکی در حکم درآمد حاصل از فعالیت اقتصادی باشد، بر اساس نرخ ماده 105 ق.م.م و با فرمول «درآمد مشمول مالیات*25%» محاسبه و دریافت می‌شود.
-به‌عنوان جریمه کتمان به مبالغ فوق برای کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی، جریمه‌ای معادل 30% مالیات محاسبه شده اضافه می‌شود که این جریمه غیر قابل بخشش است. (ماده ۱۹۲ ق.م.م)
-حوزه رسیدگی به مالیات تراکنش بانکی نیز ارتباطی با محل شعبه بانک ندارد و در اولویت اول بر اساس محل اشتغال فرد و در اولویت دوم بر اساس محل سکونت فرد تعیین می‌شود.

تراکنش‌های بانکی معاف از مالیات
مسئله‌ای که برای سازمان امور مالیاتی حائز اهمیت است، آن قسمت از تراکنش‌های بانکی افراد است که مربوط به جابه‌جایی‌های مالی بین حساب‌های یک شخص واحد نبوده و ناشی از درآمد حاصل از کسب‌وکار تلقی شود. تراکنش‌هایی که مشمول مالیات نمی‌شوند به شرح زیر است:
-تراکنش‌های با ماهیت درآمدی که در محاسبه مالیات در سال مربوطه منظور شده‌اند.
-تراکنش‌های با ماهیت درآمدی با نرخ صفر و یا معاف از مالیات؛ مانند درآمد حاصل از کشاورزی و یا وقف، نذورات، ارث و…
-تراکنش‌های با ماهیت غیردرآمدی

تراکنش‌های بانکی با ماهیت غیردرآمدی نیز دسته‌بندی خاص خود را دارند:
-تراکنش‌های بانکی مربوط به اعضای هیئت‌مدیره و سهام‌داران اشخاص حقوقی
-دریافت و پرداخت مربوط به حق شارژ
-دریافت و پرداخت به‌حساب بستگان
-واریزهای مربوط به مخارج روزمره‌ زندگی
-تسهیلات بانکی دریافتی
-سود بانکی دریافتی
-انتقالی بین حساب‌های شخص
-انتقال بین حساب‌های شرکا در مشاغل مشارکتی
-تنخواه‌های واریزی به‌حساب اشخاص توسط کارفرما با تأیید کارفرمای ذی‌ربط
-دریافت‌ها و پرداخت‌های سهام‌داران و اعضای هیئت‌مدیره اشخاص حقوقی؛ مشروط بر آنکه طرف مقابل آن در دفاتر شخص حقوقی (حساب‌های دریافتنی و پرداختنی جاری شرکا) منظور شود
-قرض و ودیعه دریافتی و پرداختی
-وجوه دریافتی ناشی از جبران خسارت
-انتقالی بین حساب‌های بانکی اشخاص درصورتی‌که مربوط به درآمد نباشد
-مبالغ دریافتی و پرداختی اشخاص به‌عنوان واسطه با توجه به نوع کسب‌وکار اشخاص حقیقی
در پایان لازم به تأکید است که مالیات تراکنش‌های بانکی یکی از موضوعات مالی و مالیاتی مهم است که کمتر شناخته شده است. این مالیات از تراکنش‌های بانکی که جنبه درآمدی دارند دریافت می‌شود و از آنجا که بر اساس قوانین جدید سازمان مالیاتی، این مسئله در سال‌های اخیر اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است، آشنایی با سازوکار آن یک مهارت مهم برای صاحبان کسب‌وکار است.

بخشنامه جدید در مورد رسیدگی به تراکنش‌های بانکی
شماره 5549/200/ص (۲۶ خرداد)
-اطلاعات حساب‌های بانکی به‌تنهایی موید درآمد اشخاص نیست مگر اینکه طبق رسیدگی‌ها، اسناد و مدارک مثبته درآمدی بودن آن احراز گردد. در مواردی که در رسیدگی مالیاتی مدارکی دال بر درآمدی بودن آن به دست نیاید، ادارات مالیاتی به‌صرف تراکنش بانکی مجاز به اعمال ضریب یا نسبت سود فعالیت و مطالبه مالیات نیستند.
-بدون رعایت مفاد بند (۱) قطعیت مالیات دلیلی بر تلقی درآمدی بودن تراکنش بانکی نیست و اداره مالیات مجاز به مطالبه مالیات و اعلام کتمان درآمد نیست.
در صورت صدور برگ تشخیص مالیات و بدون رعایت مفاد بند (۱)، اداره امور مالیاتی پس از دریافت اعتراض مودی، باید مطابق این بخشنامه اقدام نماید.  
-باتوجه‌به مقررات بند (م) تبصره ۱۲ قانون بودجه سال ۱۴۰۰ کل کشور، مفاد این بخشنامه در خصوص واریزی به حساب‌های بانکی از طریق ابزار پرداخت‌های بانکی مثل کارت‌خوان (poz) جاری نبوده و اثبات غیردرآمدی بودن آن با مودی است.
-کلیه بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های مغایر با موارد مذکور لغو می‌گردد.

حساب بانکی رسمی چیست؟
در مقوله‌های مالیاتی منظور از گردش حساب، حساب بانکی رسمی است که برای انجام کارهای کسب‌وکار از آن استفاده می‌شود. حساب رسمی حسابی جدا از حساب شخصی است که فقط تراکنش‌های تجاری در آن انجام می‌شود و به اداره مالیات معرفی شده است.

اگر گردش حساب بالای سقف مجاز باشد چه اتفاقی می‌افتد؟
اگر گردش حساب بالاتر از سقف مجاز باشد، بانک از طریق پیامک و تماس اطلاع‌رسانی می‌کند و شخص حقیقی یا حقوقی باید ظرف یک ماه مستندات خود را ارائه دهد. در غیر این صورت‌حساب مسدود می‌شود.

نحوه محاسبه مالیات بر گردش حساب به چه صورت است؟
مالیات‌بردرآمد اشخاص حقیقی و یا مالیات‌بردرآمد اتفاقی برای اشخاص حقیقی و حقوقی (ماده ۱۱۹ ق.م.م) بر اساس نرخ مصوب ماده ۱۳۱ قانون مالیات‌های مستقیم محاسبه می‌شود.
 مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی درصورتی‌که تراکنش‌های بانکی در حکم درآمد حاصل از فعالیت اقتصادی باشد، بر اساس نرخ ماده 105 ق.م.م و با فرمول «درآمد مشمول مالیات*25%» محاسبه و دریافت می‌شود.
منبع: سپیدار سیستم