مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم، عنصر كلیدی در تقویت اعتماد و سلامتِ بخش مالی هر كشور است

به گزارش صدای بانک از روابط عمومی بانک صنعت و معدن با لیلا میلانلو مدیر مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم این بانک به گفتگو نشسته‌ تا بخشی از دستاوردهای این مدیریت را در این فرصت تشریح نماید:
1-با شرح مختصری از وظایف و فعالیت های مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم، بفرمایید که مهم‌ترین استراتژی‌ها و برنامه‌های این مدیریت در راستای تحقق برنامه راهبردي بانک صنعت و معدن و برای نیل به اهداف مهم و اساسی بانک چیست؟
واحدهای مبارزه با پولشويي و تأمين مالي تروريسم در مؤسسات اعتباری مسئولیت‌های متنوعی دارند که عمدتاً متمرکز بر «ایجاد شفافیت» در معاملات و عملیات مشتریان است. نظارت بر فعالیت ارباب ‌رجوع، گزارش‌دهی به بانک مرکزی و مرکز اطلاعات مالی، نظارت و کنترل فرایندها و ارزیابی میزان اجرای آن، صدور بخشنامه‌ها، بازرسی و نظارت از شعب، تهیه برنامه‌های آموزشی و پاسخگویی به استعلامات از مهمترین این وظایف است. اجرای دقیق این تکالیف می‌تواند منجر به کاهش زمینه‌های فسادزا و سوء استفاده از مؤسسات اعتباری برای مقاصد مجرمانه به ویژه پولشویی و تأمین مالی تروریسم شود. در ادبیات مبارزه با پولشویی، شفافیت از طریق «اعمال دقت ویژه در مورد مشتریان» ایجاد می‌شود که در واقع کسب آگاهی دقیق از اطلاعات هویتی، اقتصادی و مالکیتی مشتریان است که برحسب شدت ریسک منتج از برقراری تعامل کاری، با موشکافی دریافت، راستی‌آزمایی، تجزیه و تحلیل و نیز به‌روزرسانی آن حاصل می‌شود. در این شرایط رفتار نامتعارف مشتری به ویژه رفتار مالی مغایر با سطح فعالیت مورد انتظار از وی، قابل تشخیص و گزارش‌دهی است و سوء استفاده‌های احتمالی قابل پیش‌بینی خواهد بود.
بانک صنعت و معدن نیز به عنوان یک بانک تخصصی- توسعه‌ای دولتی رسالت خاصی در نیل به اهداف اقتصادی کشور را دنبال می‌کند. عدم رعایت الزامات مبارزه با پولشویی و یا رعایت کمتر از حد انتظار، می‌تواند بانک را دچار ریسک‌های متنوع به ویژه «ریسک شهرت»، «ریسک تطبیق»، «ریسک عملیاتی» و «ریسک نقدینگی» نماید. رعایت الزامات مذکور، مسیر بانک را در جهت تحقق اهداف اصلی هموار می‌نماید و دغدغه برقراری یا تداوم تعامل کاری با اشخاصی که بانک را مستمسک مقاصد مجرمانه خود قرار می‌دهند به حداقل می‌رساند. استراتژی و برنامه اصلی مدیریت مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم بانک صنعت و معدن، ایجاد بسترهای مناسب «جهت شفافیت در عملیات و معاملات مشتریان» و «رعایت الزامات مبارزه با پولشویی» در بانک است تا از این طریق، مانع از بروز ریسک‌های مرتبط با پولشویی و تأمین مالی تروریسم در عملیات بانک گردد.
2- آیا از روند انجام کارها رضایت دارید؟ و رویه‌های معمول را کارآمد می دانید؟ برای بهبود روش‌ها و کوتاه‌تر شدن فرآیندهای کاری این بخش چه نقطه نظری دارید؟
برای پاسخ به این پرسش، باید به دو نکته مهم توجه داشت. نخست، موضوعات مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم به تازگی و در سال‌های اخیر به طور جدی وارد «مقررات احتیاطی ناظر بر مؤسسات اعتباری» شده و پیشینه چندانی ندارد. بنابراین انتظار وجود بنیان‌های آزمون شده در این حوزه در سطح کشور و نیز در بانکها چندان منطقی به نظر نمی‌رسد. از این رو لازم است با انجام اقدامات مناسب توسط دستگاه‌های مسئول و نیز با اتخاذ تمهیدات مقتضی در بانک، این موضوع نوپا بر ستون‌های مستحکمی استوار شود و سپس اهداف نهایی خود را پیگیری کند.
همچنین دستیابی به فناوری‌های نوین به ویژه فناوری اطلاعات و ساز وکارهای هوش مصنوعی در مبارزه با پولشویی، جایگاه ویژه‌ای دارد. در سال‌های اخیر بانکداری دیجیتال پیشرفت‌های چشمگیر و روزافزونی داشته لیکن متناظر با آن، «نظارت مبتنی بر فناوری اطلاعات» از ابزارهای چندان نوینی برخوردار نبوده است. توسعه بانکداری دیجیتال در خلاء فناوری‌های نوین می‌تواند منجر به عدم اجرای بهینه مقررات مبارزه با پولشویی شود. در تلاشیم تا این نقیصه را در کوتاه‌ترین زمان ممکن برطرف نماییم. خوشبختانه مدیریت ارشد بانک، هم‌راستا با اهداف این مدیریت حمایت‌های شایانی داشته و امید است تا با دستیابی به آخرین روش‌های نظارت خودکار و فناورانه در مبارزه با پولشویی، شرایط موجود بهبود یابد.
3- از آنجاییکه مدیریت مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم به نوعی با تمامی شعب و بخش های مالی بانک در ارتباط است، بفرمایید تعامل و همکاری واحدهای دیگر در این خصوص چگونه است؟
به موجب وظیفه نظارتی واحد مبارزه با پولشویی و مطابق با نظامنامه کنترل‌های داخلی این بانک، این واحد در زمره واحدهای نظارتی خط دوم دفاعی بانک تعریف شده است و از سوی دیگر براساس مقررات مبارزه با پولشویی، این واحد باید به صورت مستقیم زیر نظر مدیرعامل به عنوان مدیر ارشد خط اول دفاعی فعالیت نماید و از این حیث به نوعی، هم در خط اول و هم در خط دوم دفاعی قرار می‌گیرد. بخشی از تعامل و همکاری با واحدهای عملیاتی و اجرایی، به ویژه شعب بانک که به عنوان خط اول دفاعی تحت نظر مدیرعامل بانک فعالیت می‌نمایند و نیز نقطه‌نظراتی که توسط این واحد به آنها منعکس می‌شود، چندان جنبه نظارتی نداشته و از حیث پیشگیری از اعمال جریمه، مجازات‌های قانونی و تنبیهات نظارتی که در ساختار کنترل داخلی یا نظارت برون سازمانی شکل می‌گیرد، حائز اهمیت است.
در رابطه با سایر واحدهای بانک نیز تعاملات سازنده‌ای قابل تعریف است که همکاری و هماهنگی آن‌ها با این مدیریت ثمربخش خواهد بود. به ویژه معاونت توسعه سرمایه انسانی و پشتیبانی از حیث اختصاص نیروی انسانی متخصص و امکانات و فضای فیزیکی کافی به حوزه مبارزه با پولشویی، مدیریت ریسک از حیث اعمال شاخص‌های مبارزه با پولشویی در شناسایی، ارزیابی، مدیریت و کاهش ریسک‌های مرتبط با بانک، مدیریت تطبیق از حیث همکاری در اجرای دقیق قوانین و مقررات مبارزه با پولشویی در بانک به ویژه مواردی که اعمال نقش آن واحد در مقررات مبارزه با پولشویی تصریح شده و معاونت مالی و بین‌الملل از حیث تعامل در برقراری روابط کارگزاری و همچنین اختصاص بودجه متناسب با فعالیت‌های این واحد مورد تأکید است. تعامل با مدیریت حسابرسی داخلی نیز به عنوان سومین خط دفاعی در ارزیابی اثربخشی و کارایی فرآیندها، رویه‌ها، سیاست‌ها و سامانه‌های مربوط به حوزه مبارزه با پولشویی و رعایت توصیه‌های این واحد، در بهبود نقش مبارزه با پولشویی در بانک، اثربخش می‌باشد.
با توجه به ماهیت متفاوت‌ تعامل این مدیریت با سایر واحدها، تلاش می‌شود تا تعادل بهینه‌ای بین دو جنبه «نظارتی» و «عملیاتی» در فعالیت‌های حوزه مبارزه با پولشویی بانک ایجاد شود. هرچند در حال حاضر با وضع مطلوب فاصله داریم اما جدیتی که تحت نظر مدیریت فرهیخته بانک وجود دارد، مسیر را هموار و تعاملات مطلوب و سازنده را دست‌یافتنی می‌نماید.
4- پس از اجرای حاکمیت شرکتی، به عنوان مدیر و سرپرست این بخش بفرمایید که چه تغییراتی در ساختار سازمانی بانک و همچنین ساختار مدیریت مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم، طبق اصول حاکمیت شرکتی به انجام رسیده و چه اقدامات دیگری را در راستای تحقق آن ضروری می دانید؟
در راستای اجرای حاکمیت شرکتی و اصلاح ساختار سازمانی در چارچوب اصول آن، در سال 1397 ساختار سازمانی بانک صنعت و معدن نیز تغییر نمود. در آن مقطع دو واحد تطبیق و مبارزه با پولشویی تحت عنوان یک مدیریت مستقل در ساختار تعریف و تا سال 1400 نیز این واحد به فعالیت مشغول بود. به دلیل اینکه در چارچوب اصول حاکمیت شرکتی واحدهای حسابرسی داخلی، تطبیق و ریسک می‌بایست تحت نظر مستقیم هیأت مدیره بانک فعالیت و از سوی دیگر مطابق با آیین‌نامه اجرایی ماده (۱۴) الحاقی قانون مبارزه با پولشویی واحد مبارزه با پولشویی می‌بایست مستقیما زیرنظر مدیرعامل بانک فعالیت نماید، در بهار سال 1400 با تصویب هیأت مدیره محترم بانک و در ادامه مسیر اصلاح ساختار، دو واحد تطبیق و مبارزه با پولشویی مجزا شدند. هرچند موضوعات حاکمیت شرکتی بیش از آن‌که ناظر بر اصلاح ساختار و ایجاد کمیته‌ها و بررسی صلاحیت حرفه‌ای اشخاص باشد، مرتبط با نهادینه شدن فرهنگ آن در بانک است و هنوز تا تحقق کامل این فرهنگ فاصله داریم، اما بانک صنعت و معدن یکی از بانکهای پیشرو در اجرای این اصول بوده است.
5- آیا در مورد ایجاد زمینه‌های لازم جهت شناخت و رعایت قوانین و مقررات مرتبط با این بخش برای مشتریان و کارکنان بانک، اقدامات مؤثری صورت پذیرفته است؟
ما در بانک صنعت و معدن در تلاش هستیم تا ضمن رعایت اصل مشتری‌مداری، با استفاده از ابزارهای رسانه‌ای مشتریان را نسبت به آخرین مقررات مربوط به مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم آگاه کنیم. اقدامات در این زمینه به اتمام نرسیده و در حال طراحی برنامه‌های دیگری نیز هستیم. اما قویاً اعتقاد داریم که آگاهی عمومی نسبت به موضوعات مبارزه با پولشویی باید توسط نهادهای مسئول پیگیری شود. آگاهی‌بخشی موردی و توسط یک بانک می‌تواند آسیب‌هایی را به همراه داشته باشد. زیرا اشخاص چنین تصور می‌کنند که اقدامات مبارزه با پولشویی در یک بانک شدیدتر از دیگران است و آن بانک را به اتخاذ رویکردهای فراتر از استانداردها متهم می‌کنند. در حالی که همه بانک‌ها مکلف به رعایت الزامات هستند و عدم رعایت آن آسیب‌های جدی برایشان به همراه دارد. لازم است اشاره کنم که اخیراً بانک مرکزی «رشد ترازنامه بانک‌ها» در دو سمت بدهی‌ها و دارایی‌ها را منوط به رعایت شاخص‌هایی نموده که یکی از آن‌ها الزامات مبارزه با پولشویی است. به بیان دیگر سپرده‌پذیری و تسهیلات‌دهی بانک‌ها در گرو رعایت الزامات مذکور است و بانکی که الزامات را کمتر رعایت کند، کسب و کار محدودتری خواهد داشت.
در مورد کارکنان، آگاهی‌بخشی صرفاً بر عهده واحدهای داخلی است. واحد مبارزه با پولشویی با همکاری واحد آموزش در این زمینه اقدامات متنوعی داشته است. برگزاری کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی تخصصی، ارائه اسناد راهنما و حتی ارسال پیامک‌هایی با محتوای آموزشی به همکاران از جمله آن‌هاست. طرح‌ها و ایده‌های دیگری نیز وجود دارد که ان شاءالله پیاده سازی خواهد شد.
6- در راستای تحقق اهداف و انجام فعالیت های این بخش با چه مسایل و مشکلاتی رو به رو هستید و برای حل این مشکلات چه راهکارهایی را پیشنهاد می کنید؟
اجرای الزامات مبارزه با پولشویی در بانک، سه وجه دارد: اطلاعات، نرم‌افزار و نظارت.
«اطلاعات»، رکن اساسی مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم است. دسترسی واحدهای مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم بانک‌ها به اطلاعات «هویتی»، «اقتصادی» و «مالکیتی» اشخاص حقیقی و حقوقی که قصد برقراری تعامل کاری با بانک را دارند، بسیار کلیدی است. علاوه بر اینکه واحدهای عملیاتی و شعب بانک می‌بایست این اطلاعات را از مشتریان دریافت نمایند، دستگاه‌های متولی اطلاعات نیز باید در چارچوب قانون، دسترسی‌های لازم را برای بانکها فراهم کنند.
عدم وجود «نرم‌افزارهای» کارآمد در حوزه مبارزه با پولشویی و نیز کارکرد نامطلوب سامانه‌های عملیاتی از حیث امکان‌پذیری اجرای مقررات متنوع مبارزه با پولشویی چالش دیگری است که این مدیریت با آن مواجه است. طراحی معماری سامانه‌های عملیاتی عمدتاً مربوط به سال‌هایی است که الزامات جهانی مبارزه با پولشویی چندان وجود نداشته و اکنون که این مسائل مورد توجه واقع شده، متأسفانه کماکان بنیان سامانه‌ها بر همان معماری استوار است. هرچند که تغییر معماری سامانه‌ها و هماهنگی آن‌ها با اصول جدید مستلزم صرف هزینه بسیار و امکانات قابل ملاحظه‌ای است، لیکن گریزی از آن نیست. امیدوارم متولیان امر بر اهمیت موضوع تأکید و اعمال تغییرات بنیادی در سامانه‌های عملیاتی و یکپارچه‌سازی آن را مرجح نمایند.
هرچند که با توسعه نرم‌افزارها و به‌کارگیری هوش مصنوعی، نیاز کمتری به نظارت‌های متکی بر «نیروی انسانی» دیده می‌شود، اما در شرایط فعلی کمبود نیروی انسانی متخصص در این حوزه یکی از چالش‌هایی است که این واحد با آن مواجه است.
7- چه پيام و توصيه‌ای براي بهبود امور و ارتقاي بانك تخصصي و توسعه‌اي صنعت و معدن براي همكاران خود در مدیریت تحت سرپرستی و بخش های دیگر بانک داريد ؟
همکاران محترم مدیریت مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم بانک، همکاری شایان توجهی برای پیشبرد امر مبارزه با پولشویی در بانک با اینجانب مبذول داشته‌اند. اینجانب ضمن قدردانی از آنان امیدوارم به زودی شاهد ثمربخشی تلاش‌های مستمر این عزیزان باشیم. همچنین همکاران محترم سایر واحدهای بانک به ویژه واحدهایی که در ارتباط مستقیم با مدیریت مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم می‌باشند علی‌رغم مشغله فراوان ناشی از تکالیف داخلی خود، همکاری بی‌دریغی برای رفع کاستی‌ها و ایجاد امکانات مناسب با این مدیریت داشته‌اند. اینجانب ضمن سپاسگزاری از زحمات و خدمات بی شائبه این عزیزان، لازم می‌دانم به این نکته کلیدی اشاره کنم که عملکرد جمعی بانک صنعت و معدن در جهت مدیریت و کاهش مؤثر ریسک‌های مرتبط با پولشویی و تأمین مالی تروریسم، در حسن شهرت بانک صنعت و معدن نقش اساسی دارد و لذا قطعاً از منافع معنوی و مادی چنین اقداماتی بانک و همکاران گرامی منتفع می‌گردند.