سهم ایران در صنعت پالایش نفت هیچ تناسبی با میزان ذخایر نفت و گاز و حتی تولید آن ندارد. ایران حدود ۲ درصد از ظرفیت پالایش جهان را در اختیار دارد که این مقدار هم به دلیل پالایشگاه‌های قدیمی باضریب پیچیدگی پایین است.
دریافت صفحه با کد QR
بررسی صنعت پالایش
جایگاه ایران در ذخایر نفتی: «سوم جهان»؛ رتبه ایران در پالایش نفت: «۲ درصد جهان»
20 تير 1401 ساعت 16:40
سهم ایران در صنعت پالایش نفت هیچ تناسبی با میزان ذخایر نفت و گاز و حتی تولید آن ندارد. ایران حدود ۲ درصد از ظرفیت پالایش جهان را در اختیار دارد که این مقدار هم به دلیل پالایشگاه‌های قدیمی باضریب پیچیدگی پایین است.
به گزارش صدای بانک از پایگاه خبری بازار سرمایه (سنا)، به فرآیندهایی که بر روی نفت خام انجام می‌شود تا به فرآورده‌های نفتی تبدیل شود، پالایش گفته می‌شود. یکی از نکات مهم در فرآیند پالایش و استخراج نفت این است که باید به‌صورت پیوسته و مداوم انجام شود. در غیر این صورت، این موضوع می‌تواند منجر به نابودی چاه‌های فعال و از بین رفتن ذخایر نفتی شود.
این صنعت به دو بخش بالادستی و پایین‌دستی تقسیم می‌شود:
صنایع بالادستی صنعت پالایش
هرگونه عملیات مربوط به اکتشاف مخازن، حفاری، تولید، بهره‌برداری و حمل‌ونقل نفت‌خام یا گاز
صنایع پایین‌دستی صنعت پالایش
عملیات تصفیه و پالایش در تأسیسات پالایشی جهت تولید فرآورده‌های نفتی و گازی
محصولات متنوعی را می‌توان از پالایش نفت خام به‌دست آورد. در ابتدا نفت خام استخراج و وارد برج تقطیر می‌شود و براساس نقطه جوش فرآورده‌ها، محصولات تفکیک شده و تبدیل به محصول نهایی می‌شوند. ذکر این نکته ضروریست که هرچه محصولات در قسمت بالاتر برج تقطیر قرار داشته باشند، ارزش اقتصادی بالاتری خواهند داشت.
این نکته زمانی با اهمیت می‌شود که بخواهیم سبد محصولات تولیدی شرکت‌ها را با یکدیگر مقایسه کنیم تا بهترین شرکت از لحاظ شاخص‌های ارزندگی را برای سرمایه‌گذاری انتخاب کنیم. عموماً در پالایشگاه‌های ایران از هر بشکه نفت خام دریافتی، ۵۰درصد آن به بنزین، ۳۰درصد به گازوئیل و ۲۰درصد به نفت سنگین یا مازوت تبدیل می‌شود. در جهان این درصدها به‌دلیل استفاده از تکنولوژی‌های جدید، متفاوت است. به‌ترتیب ارزش محصولات و درجه حرارت در برج تقطیر به شرح زیر است:
- گاز: به‌صورت صنعتی و خانگی مصرف می‌شود.
- بنزین: سوخت انواع موتورهای بنزین سوز است.
- نفتا: خوراک واحدهای الفین و آروماتیک پتروشیمی‌ها می‌باشد.
- نفت سفید: سوخت وسایل گازسوز خانگی، صنعتی و چراغ‌های روشنایی است.
- گازوئیل یا نفت گاز: سوخت اصلی ماشین‌آلات سنگین است و در صنایع حمل‌ونقل کشور اهمیت بالایی دارد.
- روان کننده: این محصول در گروهی متفاوت به نام روانکارها استفاده و تحلیل می‌شود. متأسفانه در سایت TSETMC شرکت‌های تولیدکننده روانکار زیرمجموعه صنعت فرآورده‌های نفتی و هم‌گروه با پالایشگاه‌ها در نظر گرفته شده‌اند در حالی که این دو صنعت کاملا با هم متفاوتند.
- نفت کوره: سوخت نیروگاه‌ها و موتورهای دیزلی ثابت است.
- قیر: مصرف جاده‌ای و صنعتی دارد.
انواع نفت
مدل‌های مختلفی از نفت در جهان وجود دارد که بر اساس فاکتوهای مختلف از جمله چگالی، درصد گوگرد و نوع معاملات می‌توان آن‌ها را طبقه‌بندی کرد که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.
انواع نفت بر اساس چگالی
نفت سنگین: این نفت به‌راحتی استخراج نمی‌شود و به تکنولوژی بالایی برای استخراج نیازد دارد. توجه کنید که محصولات تولید شده از نفت سنگین ارزش افزوده بالایی نخواهند داشت.
نفت سبک: تولید نفت سبک برای کشورها ارزش افزوده بالاتری دارد و اکثر کشورها در پی افزایش میزان استخراج این نوع نفت هستند.
نفت متوسط: ترکیبی از نفت سنگین و سبک است.
انواع نفت بر اساس درصد گوگرد
نفت ترش: اگر در ترکیب نفت درصد گوگرد بیشتر از ۰.۵درصد باشد آن نفت، نفت ترش خواهد بود. نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که بیشتر نفت خام دنیا از نوع ترش است.
نفت شیرین: اگر در ترکیب نفت درصد گوگرد کمتر از ۰.۵درصد باشد آن نفت، نفت شیرین خواهد بود. بررسی‌ها نشان می‌دهد که بیشتر نفت خام موجود در جهان، از نوع سبک و شیرین است. قیمت نفت ترش نسب به شیرین پایین‌تر بوده زیرا محصولات تولید شده از این نوع نفت ارزش‌افزوده بالایی ندارند.
انواع نفت معاملاتی در جهان
نفت WTI: این نفت در غرب تگزاس تولید شده و جزء نفت‌های سبک و شیرین است. با در نظر داشتن کیفیت بالای این نوع نفت، مشتری‌های زیادی نیز دارد؛ اما با توجه به مقدار کم آن، رقابت برای آن نیز بالا است.
نفت برنت: این نوع نفت شامل نفت ۱۵ کشور است، در دسته نفت شیرین و سبک قرار می‌گیرد.
نفت دبی: این نفت به نفت دبی، عمان و ابوظبی گفته می‌شود و از نوع نفت، ترش و سبک است.
OPEC: بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت جهان کارتل نفتی اوپک هستند که بیش از ۶۵درصد ذخایر جهان و ۴۰درصد تولید جهان را در اختیار دارند. مهمترین نفتی که برای کشورهای خاورمیانه به‌خصوص ایران اهمیت دارد نفت OECD است؛ چراکه بخشی از فرایند قیمت‌گذاری خوراک و فرآورده‌ای نفتی شرکت‌های پالایشی از قیمت این نوع نفت تاثیر می‌گیرد. این نفت ترکیب یازده نفت مختلف می‌باشد و نوع آن ترکیبی از نفت سبک و سنگین است.
تفاوت صنعت پالایش در ایران و جهان:
در جهان شرکت‌های پالایشی عملیات پالایش و پخش را با هم انجام می‌دهند. در صورتی که در ایران شرکت‌های پالایشگاهی به پالایش نفت پرداخته اما فروش محصولات آن‌ها برعهده شرکت کلی پالایش و پخش است. این تفاوت میان شرکت‌های پالایشی داخلی و خارجی ریسک سرمایه‌گذاری در این صنعت را در ایران افزایش داده است چرا که روند نظارت بر صنعت و قیمت‌گذاری کاملاً سیاسی خواهد بود. لذا برای تحلیل بهتر این صنعت نیاز به تسلط نسبی در مباحث اقتصاد سیاسی خواهیم داشت.
همان طور که در تصویر بالا مشاهده می‌کنید، در شرکت‌های پالایشگاهی فعال در دنیا فرآیند به این صورت است که شرکت پس از خرید نفت‌خام از دولت، عملیات پالایش را انجام داده و محصول نهایی را به‌فروش می‌رساند و مالیات بر درآمد فروش خود را به دولت پرداخت می‌نماید. در ایران با توجه به فروش مستقیم محصولات پالایشگاه‌ها توسط خود دولت مالیاتی از محل درآمد برای شرکت‌های پالایشگاهی درنظر گرفته نمی‌شود؛ اما اختیار فروش از شرکت‌ها گرفته شده و پخش محصول توسط شرکت ملی پالایش پخش انجام می‌شود.
کد مطلب: 12992