آبادان چگونه بزرگترین پالایشگاه جهان شد

به گزارش صدای بانک از اقتصاد آنلاین، آبادان، نام نخستین پالایشگاه ایران است که توسط انگلیسی‌ها راه‌اندازی و احداث شده است. پالایشگاهی که ابتدا با هدف تامین سوخت کشتی‌های انگلیسی‌ متحدانش در جنگ جهانی احداث شد اما پالایشگاه آبادان با گذشت از تاریخ پر فراز و نشیب خود در حال حاضر یکی از منابع اصلی تامین بنزین و گازوئیل کشور با ظرفیت پالایش ۴۳۰ هزار بشکه در روز است.

پالایشگاه آبادان، نخستین تصفیه‌خانه نفت ایران

پس از پیدایش نفت خام در سال 1287 شمسی در نواحی مسجد سلیمان جزیره آبادان به دلیل نزدیکی به مناطق نفت‌خیز، قرار گرفتن در میان رودخانه‌های اروند و بهمنشیر، در فاصله 71 کیلومتری خلیج فارس و قابل دسترسی به آب‌های آزاد دنیا انتخاب شد. به همین منظور اولین کلنگ احداث پالایشگاه در سال 1287 به زمین زده شد و پالایشگاه آبادان در سال 1291 با 2500 بشکه در روز به‌عنوان نخستین تصفیه‌خانه نفت کشور آغاز به کار شد. در سال‌های جنگ جهانی اول پالایشگاه آبادان به منظور دستیابی بیشتر به تهیه سوخت برای کشتی‌های جنگی، گسترش بیشتری یافت.

تاسیس دانشکده نفت در دل پالایشگاه آبادان

توسعه پالایشگاه آبادان از سال 1312 شمسی با لغو قرارداد موجود ANGELO IRANIAN و عقد قرارداد جدید نفتی شتاب بیشتری گرفت، نقطه عطف در قرارداد جدید این بود که پیش‌بینی‌های لازم برای تعلیم و آماده کردن ایرانیان برای جانشینی خارجی‌ها شود، به همین منظور پایه‌های دانشکده نفت آبادان نیز ریخته شد. این دانشکده در سال 1318 شمسی دایر و در سال 1319 شمسی افتتاح شد.

آبادان بزرگترین پالایشگاه جهان

در جنگ جهانی دوم ، پس از آنکه متفقین نفت و پالایشگاه برمه را از دست دادند توجه بیشتری به گسترش پالایشگاه آبادان شد . آبادان بزرگترین پالایشگاه دنیا شد به دلیل تهیه و تحویل بنزین هواپیما در زمان جنگ به مقدار 25000 بشکه در روز شهرت جهانی یافت بطوری‌که تهیه بنزین هواپیمای جنگی متفقین از پالایشگاه آبادان سهم بسزایی در پیروزی آنان داشت .

توسعه پالایشگاه آبادان با ملی شدن صنعت نفت

با ملی شدن صنعت نفت در سال 1329 و خروج خارجی‌ها در سال 1330 تأمین فرآورده‌های نفتی برای مصارف داخلی، نگهداری و محافظت صنعتی از این پالایشگاه عظیم برعهده کارکنان شاغل در آن زمان سپرده شد. در سال 1333 قراردادی با کنسرسیوم بین المللی نفت امضاء شد. طبق این قرارداد بار دیگر فرآورده‌های پالایشگاه آبادان تا میزان 300000 بشکه در روز روانه بازارهای بین‌المللی شد. در دوران این قرارداد دستگاه‌های کوچک و قدیمی برداشته و به‌جای آنها دستگاه‌های بزرگتر نوسازی و به ظرفیت آنها اضافه شد. در دوره قرارداد طرح معروف چم که در اثر اجرای آن، صادرات نفت خام در جزیره خارک متمرکز شد و ماهشهر که بندر صادراتی نفت خام بود تحویل پالایشگاه آبادان شد که پس از نوسازی تبدیل به بندر صادراتی فرآورده های نفتی پالایشگاه آبادان شد. این طرح در سال 1346 شمسی افتتاح و بلافاصله مورد بهره برداری قرار گرفت.

آبادان دوباره بزرگترین پالایشگاه جهان شد

در مرداد ماه 1352 شمسی با توشیح قانون حاکمیت ایران برمنابع نفتی، اداره و کنترل پالایشگاه آبادان مستقیماً تحت نظر شرکت ملی نفت ایران قرار گرفت. پس از اداره و کنترل پالایشگاه توسط شرکت ملی نفت ایران، طرح توسعه پالایشگاه آبادان از ظرفیت روزانه 460000 بشکه در روز به 600000 بشکه در روز ارائه و بلافاصله تصویب شد. مراحل طراحی و احداث این پروژه در خرداد ماه 1356 شمسی به اتمام رسید و از شهریور 1356 مورد بهره‌برداری قرار گرفت و پالایشگاه آبادان با این طرح توسعه دوباره جایگاه جهانی خود را بدست آورده وبزرگترین پالایشگاه جهان شد.

ماجرای 244 شهید پالایشگاه آبادان

صبحگاه سی ویکم شهریور1359 زمانیکه کارکنان برای انجام فعالیت‌های روزمره خویش عازم پالایشگاه بودند، پالایشگاه آبادان آماج حمله نیروهای عراقی قرار گرفت و این پالایشگاه سال‌ها درگیر حملات هوایی هشت سال جنگ تحمیلی بود. کارکنان پالایشگاه آبادان با فداکاری و تلاش‌های شبانه‌روزی توانستند دستگاه‌های بسیاری را از مواد نفتی تخلیه و چندین میلیارد دلار وسایل و قطعات اختصاصی و محبوس در پالایشگاه را به محل‌های امن منتقل کنند. 244 تن از کارکنان پالایشگاه آبادان در راه حفاظت از آن شهید شدند.
پالایشگاه آبادان پیش از جنگ تحمیلی دارای چهار دستگاه تقطیر هریک به ظرفیت تقریبی صد هزار بشکه در روز، یک واحد تقطیر با ظرفیت 130هزار بشکه در روز، تعدادی زیادی واحدهای تولیدی و پالایشی فرآورده متنوع ونیز 850 مخزن ذخیره مواد نفتی بوده که در دوران جنگ بسیاری از واحدها تخریب شدند و پس از پذیرش قطعنامه، فاز یک پالایشگاه با ظرفیت 130هزار بشکه در روز بازسازی ودر 12 فروردین ماه 1368 واحد تقطیر 85 در مدار تولید قرار گرفت. پس راه‌اندازی فاز اول، دیگر دستگاه‌های پالایشگاه از جمله واحدهای تقطیر70، 80،75 واحدهای تقطیر درخلاء 60و55 ،تبدیل کاتالیستی ، تفکیک گاز ، کت کراکر ، تهیه حلال و کارخانه روغن سازی با تلاش و کوشش شبانه روزی کارکنان پالایشگاه و بهره‌گیری از کارکنان دیگر پالایشگاه‌ها در مدار تولید قرار گرفت به‌طوری‌که هم اکنون با ظرفیت 400 هزار بشکه در روز این فرآورده‌های همانند گاز مایع، بنزین موتور، نفت سفید، نفت، گاز، سوخت جت، نفت کوره، انواع روغن موتور پایه، انواع قیر، انواع حلال‌های نفتی، گوگرد، نفتا تولید می‌کند.

طرح توسعه پالایشگاه آبادن

پالایشگاه آبادان روزگاری در جهان رتبه نخست را داشت اما امروزه از آن جایگاه فاصله بسیاری دارد. برای بازگشت پالایشگاه آبادان به آن دوران طرح توسعه‌ای تعریف شده که شامل سه مرحله استت.
در فاز اول طرح توسعه ظرفیت واحد تقطیر 85 از 130به 180 هزار بشکه در روز افزایش یافت و واحد تقطیر درخلاء 200 باظرفیت 70 هزاربشکه در روز و واحد کاهش گرانروی با ظرفیت 25 هزار بشکه در روز جهت کاهش نفت کوره و تأمین خوراک واحد کت کراکر از سال 1384 مورد بهره‌برداری قرار گرفت.
در فاز دوم، طرح تثبیت ظرفیت فعلی و ارتقاء کیفیت محصولات تولیدی پالایشگاه مدنظر قرار گرفت. در این پروژه واحدهای تقطیر در اتمسفر وخلاء و واحدهای تصفیه بنزین، نفت سفید ،نفت گاز ، گوگرد سازی، احداث مجتمع کت کراکر دوم، افزایش بنزین وسایر واحدهای جانبی احداث می‌شود این پروژه توسط شرکت ملی مهندسی ساختمان پالایش وپخش در حال پیگیری است.
فاز سوم ، احداث مجتمع کت کراکر والکیلاسیون ، ایزومراسیون بوتان و نوسازی واحد اسید را شامل می‌شود که هدف از این پروژه تولید بیشتر بنزین وکاهش نفت کوره است. میزان تولید بنزین پس از اجرای این پروژه 6 میلیون لیتر در روز افزایش می‌یابد.
در چنین شرایطی پالایشگاه آبادان راه‌اندازی شد و سایر پالایشگاه‌ها نیز به همین ترتیب به مدار پالایش نفت راه یافتند. بیش از صد سال از آغاز به کار پالایشگاه آبادان می‌گذرد که روزگاری بزرگ‌ترین پالایشگاه نفت جهان محسوب می‌شد اما با پیشرفت تکنولوژی و ورود بنزین و گازوئیل به چرخه مصرف سوخت، بنزینی که تا پیش از ساخت خودروهای بنزین‌سوز به‌عنوان فرآورده اضافه‌ای محسوب می‌شد و به دریاچه ریخته می‌شد به عنوان اصلی‌ترین و مهم‌ترین فرآورده نفتی شناخته شد. حال باید دید با اتمام طرح‌های توسعه پالایشگاه آبادان، آیا شکوه دوران گذشته به نخستین پالایشگاه آبادان باز خواهد گشت؟