با وجود آنکه بیش از ۲ سال از فیلتر شدن اینستاگرام و واتساپ و پنج سال از فیلتر شدن تلگرام در ایران می‌گذرد، اما صاحبان کسب و کارهای کوچک مجازی می گویند: هرچند در روزهای نخست، فیلترینگ کسب و کار ما را تا حد زیادی تحت‌تاثیر قرار داد، اما پس از آن با فیلترشکن‌های مختلف به شبکه های مجازی و مشتریان‌مان وصل می‌شویم و با سختی زیاد کارمان را به پیش می‌بریم.

به گزارش صدای بانک از ایرنا، بیش از ۲ سال از فیلتر شدن اینستاگرام و واتساپ و پنج سال از فیلتر شدن تلگرام در ایران می‌گذرد. در آن زمان هر کدام به دلایل اعلام شده به طور موقت مسدود شدند، اما بازگشت‌شان به نسخه بدون فیلتر تا کنون معلق مانده است.
زمانی که اینستاگرام در کشور شناخته شد، بسیاری از افراد که هنر یا سرمایه اندکی داشتند، با استفاده از بستری که این اپلیکیشن ایجاد می‌کرد، کسب و کار خود را آغاز کردند. اوج استفاده از اینستاگرام و فروش محصولات و خدمات در این بستر به زمان کرونا باز می‌گردد. آن زمان اینستاگرام از یک بستر سرگرمی صرف به فروشگاه‌های خرده فروشی کوچک تبدیل شد.
هر صفحه اینستاگرامی تبدیل شد به یک مغازه کوچک که اجازه می‌داد افراد آنطور که دوست دارند، محصول یا خدمتی که عرضه می‌کنند را به دیگران معرفی کرده و به فروش برسانند. لایوهای آموزشی، کلاس‌های گروهی و گروه‌های ورزشی حاصلی بود که اینستاگرام در دوران کرونا برای مردم داشت.
این سبک از زندگی باعث شد بسیاری از افرادی که سرمایه اولیه برای معرفی کسب و کار خود نداشتند، از این مسیر شرایطی را برای خود فراهم کنند. زیست مردم در این فضا شکل گرفت و البته مانند هر فناوری دیگری، اینستاگرام هم تیغ دولبه بود که در کنار ظرفیت‌های خود می‌توانست تهدیداتی داشته باشد. همین تهدیدها نیز منجر به مسدودسازی موقت این بستر شد.
با توجه به اتفاقاتی که رخ داده بود، در دولت گذشته مطالبه مردم برای رفع فیلتر اینستاگرام به آن شکل مطرح نشد و کارگروه مصادیق مجرمانه حتی با رفع فیلتر گوگل پلی نیز موافقت نکرد؛ به این شکل تلاش وزیر ارتباطات وقت برای این موضوع نیز بی‌نتیجه ماند.
با آغاز تبلیغات انتخابات دولت چهاردهم، اغلب نامزدها به مساله فیلترینگ و اینکه این سیاست شکست‌خورده است، اعتراض کردند. مسعود پزشکیان نیز یکی از موضوعات مهم در دولت خود را رفع فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام و پیام‌رسان‌های تلگرام و واتساپ اعلام و از روز نخست شکل‌گیری دولت با جدیت آن را دنبال کرد و به نتایجی نیز دست یافت؛ اما نتیجه قطعی هنوز حاصل نشده است.

ارتباط‌ ‌مان را با سختی حفظ کردیم
«مونا نظری‌پور» ۳۲ سال دارد و یکی از کسانی است که اواخر سال ۱۴۰۰ فروش لوازم بهداشتی و آرایشی را در اینستاگرام و واتساپ آغاز کرد. او درباره کسب و کارش گفت: روزهای اولی که کارم را آغاز کردم، مانند هر کار دیگری خیلی مشتری نداشتم؛ اما از طریق عکس، فیلم و محتوا توانستم پیچم را به مردم بشناسانم و مشتریان خودم را از سراسر کشور پیدا کردم. اوایل سفارشاتم زیاد نبود، اما بعد از مدتی تقریبا روزی ۱۰۰ سفارش داشتم.
وی افزود: چند ماهی از کارم گذشته بود که اینستاگرام و واتساپ فیلتر شدند. تا چند ماه خودم و همه کسانی که در این بستر کار می‌کردیم، بدون مشتری ماندیم و تقریبا ارتباط ما با دنیای مشتریان‌مان قطع شد. درست است که در ماه‌های اول گیج بودیم و نمی‌دانستیم که چطور باید کار را پیش ببریم اما بعد از مدتی با خرید فیلترشکن توانستیم ارتباط‌مان را برقرار کنیم، هر چند که این ارتباط هرگز مانند گذشته نشد.
این فروشنده فضای مجازی تصریح کرد: گاهی فیلترشکن‌ها کار نمی‌کنند، گاهی یک اپراتور با یک فیلترشکن سازگار است و گاهی باید کلا فیلترشکن را عوض کرد و این مساله کمی کار را برای ما سخت کرده، اما با این همه این جریان تعطیل نشده است. ما فروشندگان اینترنتی که بستر اصلی فعالیت‌مان اینستاگرام است هر روز به واسطه فیلترشکن‌های پولی و رایگان به هر شکلی که شده کار خود را انجام می‌دهیم.
وی ادام داد: همین مساله نشان می‌دهد که سیاست مسدودسازی این شبکه اجتماعی جواب نداده است و فقط باعث شده بچه‌های ما از بزرگ تا کوچک همگی به فیلترشکن دسترسی داشته باشند و به سایت‌هایی که ممکن است مناسب سن‌شان نباشد دسترسی پیدا کنند.

فیلترشکن از صبح تا شب روشن است
«امین» یکی از فروشندگان لباس مردانه در اینستاگرام است که ۱۰۰ هزار فالوئر دارد. او درباره فیلتر اینستاگرام می‌گوید: اوایل که اینستاگرام فیلتر شده بود، مشکلات زیادی داشتیم. پیدا کردن فیلترشکن‌هایی که قطع و وصل نمی‌شوند و قیمت مناسبی دارند، برای ما به یک چالش تبدیل شده بود. اما بعد از حدود چند هفته دیگر این مشکل را نداشتیم. الان هم فیلترشکن ما از صبح تا شب روشن است و عملا مشکلی برای اتصال نداریم. تنها دردسری که داریم، مربوط به زمانی است که برای ورود به سایت‌های داخلی مجبور هستیم فیلترشکن را خاموش کنیم.
وی افزود: البته این وضعیت ما است، بعضی از مشتریان‌مان اینترنت پرسرعتی ندارند که با نصب فیلترشکن بتوانند به راحتی وصل شوند یا وسع مالی‌شان نمی‌رسد ماهیانه برای یک فیلترشکن ۲ کاربره ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار تومان هزینه کنند. در این بخش است که مشکلاتی ایجاد می‌شود.
این فروشنده اضافه کرد: شاید اوایل کار ما سخت شد، اما در نهایت راهش را یاد گرفتیم و کارمان را پیش بردیم. مشکل اصلی برای کسانی است که از اینستاگرام یک درآمد اندکی برای خودشان به دست آورده بودند و توان این را نداشتند که آن را صرف خرید فیلترشکن یا اینترنت پرسرعت کنند، در نهایت هم کسب‌وکارشان جمع شد. خیلی از آن‌ها ابتدای راه بودند و تازه داشتند جان می‌گرفتند اما متاسفانه فرصتی برای رشدشان باقی نماند.

از یک خرده فروش به یک کارآفرین کوچک تبدیل شدم
«ساحره اکبری» ۲۸ سال دارد و در یکی از روستاهای خراسان رضوی زندگی می‌کند. شغل او فروش ادویه‌های محلی و تازه است. او هنوز هم در حال فعالیت است و از طریق اینستاگرام و سایت‌های داخلی کار فروشش را انجام می‎‌دهد. او در این باره به ایرنا گفت: ما در یک روستای کوچک زندگی می‌کنیم، زمانی که کرونا شروع شد، مردم کم کم شروع کردند به پختن نان خانگی و درست کردن غذاهایی که ویروس کرونا را دور می‌کند. یک عده دیگر شروع کردند به فروش روغن و ماسک و الکل. من هم فکر کردم در این موقعیت شروع کنم به ادویه فروختن. با ادویه‌های ارزان قیمت مانند زردچوبه شروع کردم و بعد کارم را گسترش دادم. هل و زعفران خراسان به محصولات من اضافه شد. بعد هم مادرم گفت اگر نان شیرینی خواستند، من درست می‌کنم و برای من هم بفروش.
اکبری تصریح کرد: زمانی که همسایه‌ها دیدند من و مادرم از این طریق هفته‌ای ۲ تا سه سفارش داریم، آن‌ها هم این کار را شروع کردند. به خودمان که آمدیم دیدیم همراه با تعداد زیادی از زنان محله در حال فروش محصولات مختلف خانگی هستیم و خدا رو شکر برای همه هم مشتری بود. حدود ۲ سال به این شکل گذشت تا اینکه اینستاگرام فیلتر شد. خیلی از زنان هم محله‌ای من همان موقع قید کار را زدند، چون سواد و حوصله نصب فیلترشکن و استفاده از آن را نداشتند.
وی افزود: برخی دیگر هم که ماندند تصمیم گرفتند در پلتفرم‌های داخلی هم کار کنند که آن روش هم خیلی جواب نداد. اینستاگرام قابلیت این را دارد که از محصول عکس و فیلم تهیه کنیم، رضایت یا نارضایتی مشتریان کاملا مشهود است، بیش از نیمی از جمعیت کشور در آن عضو هستند و با کمی تلاش و حتی تبلیغ ظرف مدت کوتاهی می‌توان مشتریان خوبی پیدا کرد. من الان بعد از ۲ سال نه تنها مشتریان خرد بلکه مشتریانی دارم که برای رستوران از من خرید می‌کنند و همین باعث شده کارم را گسترش بدهد. همین الان ۲ ادمین برای صفحه فروش محصولات دارم، ۴ نفر مسئول حمل ونقل و پست محصولات سفارشی هستند و در کارگاه‌مان نیز حدود ۱۰ نفر مشغول به کار هستند.
سوال پرتکرار مردم در شبکه‌های اجتماعی همچنان موضوع رفع فیلتر است. زیست شکل گرفته مردم در فضای این پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی هر روز بیش از گذشته این مطالبه را دارد که چرا و چه زمانی رفع فیلتر انجام می‌شود؟ یک قشر مهم مطالبه‌گر در این بین، صاحبان کسب‌وکارها هستند. ویترین کاری و راه ارتباطی که اینستاگرام برای آن‌ها ایجاد کرده، توانسته تاثیر خوبی بر کسب‌وکارشان بگذارد.