فرانشیز بیمه چیست؟

به گزارش "صدای بانک" ، شاید برای شما هم پیش آمده باشد که در زمان دریافت خسارت از شرکت بیمه، مجبور شده باشد بخشی از هزینه آن را از جیب پرداخت کنید. به خصوص در مورد بیمه تکمیلی و بیمه بدنه خیلی‌ها این تجربه را داشته اند.در این شرایط بعضی از افراد فکر می‌کنند که بیمه سرشان را کلاه گذاشته است.
اما اینگونه نیست! این هزینه که بیمه‌گذار از جیب پرداخت می‌کند، مبلغی است که در قانون بیمه تعیین می‌شود و به آن فرانشیز می‌گویند.
در قانون بیمه بخشی از خسارت را خودِ فرد یعنی بیمه‌گذار باید پرداخت کند. این مبلغ همان فرانشیز است.
فرانشیز فقط مربوط به ایران نیست و در همه جای دنیا وجود دارد.
میزان فرانشیز در بیمه‌نامه مشخص می‌شود و شما به عنوان بیمه‌گذار در زمان خرید بیمه، خودتان آن را تأیید و امضا می‌کنید.
اگر بخواهیم معنای لغوی و ریشه‌ای کلمه فرانشیز (franchise) را در زبان‌های مختلف برسی کنیم این کلمه در زبان انگلیسی با تلفظِ فرنچایز به معنی حق امتیاز است و در دنیای تجارت و مارکتینگ کاربرد فراوانی دارد، مانند حق امتیاز فروش یک برند در یک منطقه که به شخصی واگذار شود، در زبان فرانسه به معنی حق رای دادن است؛ در زبان فرانسوی قدیمی و معنای ریشه‌ای آن به معنای آزادی، معافیت، حق و امتیاز است.
اما در بیمه با هیچ یک از معانی لغوی این کلمه سروکار نداریم؛ کلمه فرانشیز در عرف بیمه به معنای آن بخش از خسارت است که بیمه‌گذار پرداخت می کند و به آن سهم بیمه‌گذار و خودپرداخت هم می‌گویند.
البته با توجه به نحوه محاسبه فرانشیز بیمه و معنای لغوی آن، استفاده از این لغت کاملا اشتباه است، اما در حال حاضر به صورت یک عرف مسلم درآمده است. اگر بخواهیم اصطلاح درستی را به‌کار ببریم، در زبان انگلیسی و فرانسه کلمه deductible استفاده می‌شود و به معنی محاسبه‌شده و یا کسر‌پذیر است؛ یعنی مبلغی که قابلیت این را دارد که مبلغی از آن کم شود.
برای درک بهتر اینکه فرانشیز چیست، یک مثال ساده می‌زنیم.
به عنوان مثال در بیمه بدنه پوشش شکست شیشه ۲۰ درصد فرانشیز دارد.
اگر شما بیمه بدنه با پوشش شکست شیشه داشته باشید و در حادثه‌ای شیشه ماشین شما شکسته شود و هزینه تعمیر آن ۵۰۰ هزار تومان بشود، بیمه همه خسارت آن را به شما پرداخت نمی‌کند. بلکه ۸۰ درصد آن یعنی معادل ۴۰۰ هزار تومان به شما پرداخت می‌شود و بقیه آن را باید خودتان بپردازید.
در این مثال ۲۰ درصد خسارت یعنی ۱۰۰ هزار تومان، همان فرانشیز است.
فرانشیز ترکیبی
در بسیاری از انواع بیمه برای محاسبه فرانشیز بیمه از ترکیب سقف خسارت (همان رقم معین و ثابت) و درصد فرانشیز استفاده می‌شود، به عنوان مثال در یک بیمه نامه تعیین می‌شود که فراشیز بیمه ۱۰ درصد خسارت و یا تا سقف ۱۰۰ هزار تومان است.
تعیین سقف غرامت
نوع دیگری از فرانشیز بیمه نیز وجود دارد که در آن سقف غرامت پرداختی را مشخص می‌کند و تحت هیچ شرایطی خسارت بیشتری پرداخت نمی‌شود.
مثلا در یک قرارداد بیمه تعیین می‌شود که سقف پرداخت غرامت ۵۰۰ میلیون تومان است و باقی خسارت به عهده خود بیمه‌گذار است؛ معمولا در مواردی که ریسک بیمه بالا است از این نوع فرانشیز استفاده می‌شود.

دلایل اِعمال فرانشیز بیمه و توجیه اقتصادی آن
آمار‌ها و تحقیقات نشان می‌دهد افراد نگران خسارت‌های جزئی نیستند بلکه نگران خسارت‌های میلیونی هستند که ممکن است برای خودشان و یا دیگران به وجود آید.
مثلا در تصادفات خودرو اگر خسارت‌های جزئی مانند سائیدگی مختصر گلگیر و یا شکستن یک چراغ کوچک رخ دهد برای مالک خودرو نگرانی ایجاد نمی‌کند؛ اما خسارت‌های جانی و دیه قطعا موجب نگرانی هر فردی می‌شود و ممکن است برای جبران خسارات اینچنینی تمام دارایی فرد از دست برود؛ با در نظر گرفتن این شرایط پرداخت فرانشیز و بخشی از خسارت برای بیمه‌گذار امکان‌پذیر است.
دیگری هم برای اعمال فرانشیز وجود دارد از جمله:
وجود فرانشیز بیمه منجر به کاهش تعهدات بیمه‌گر شده و متعاقبا موجب تخفیف و ارزانتر شدن حق‌بیمه می‌شود.
در برخی مواقع وجود فرانشیز، باعث روی آوردن بیشتر بیمه‌گذاران به قوانین رانندگی شده و رعایت این اقدامات پیشگیرانه به نفع کل جامعه است.
در برخی بیمه‌ها مخصوصا بیمه‌های درمان تکمیلی، فرانشیز مانع از مراجعات بی‌دلیل و وسواس‌گونه و مکرر بیمه‌شده به مراکز درمانی می‌شود.
وجود فرانشیز منجر به کاهش مراجعه بیمه‌گذاران برای دریافت خسارت‌های جزئی می‌شود و این امر باعث صرفه‌جویی در هزینه‌های اداریِ شرکت‌های بیمه و در نتیجه کاهش حق‌بیمه می‌شود؛ بنابراین فرانشیز با اهدافی همچون کاهش و حذف خسارات جزئی، ترغیب بیمه‌گذاران به مراقبت از موضوع بیمه و همچنین جلوگیری از طرح دعاوی برای خسارت‌های جزئی مطرح شده است.

منبع: باشگاه خبرنگاران