مشاغلی که با هواپیما و صنعت هوانوردی مرتبط هستند از هیجان انگیزترین و محبوب‌ترین مشاغل دنیا هستند.
با وجود هواپیما، حمل و نقل مسافران و جابه جایی بارهای مختلف میان مکان‌های گوناگون راحت‌تر شده است.
همانند تمامی صنایع موجود در دنیا، صنعت هوانوردی و مشاغل مربوط به آن نیر دستخوش تغییرات بسیار زیادی شده است. این صنعت بسیار گسترده است به همین دلیل شغل‌های بسیار زیادی را در برمیگیرد و افراد بسیاری تحت عنوان مشاغل مختلف در این صنعت فعالیت می‌کنند.
در ادامه این مقاله به بررسی و معرفی مشاغل مرتبط با هواپیما و صنعت هوانوردی می‌پردازیم.

خلبان و کمک خلبان
خلبان وظیفه کنترل هواپیما، مدیریت و نظارت بر روی عملکرد آن را به عهده دارد. خلبان باید هواپیما، هلی‌کوپتر و هر نوع وسیله پروازی را از لحظه برخاستن از زمین و تا لحظه فرود و نشستن بر روی زمین مدیریت کند،  با این حال بسیاری از حرکت‌های هواپیما روی حالت اتوماتیک تنظیم می‌شود.
خلبان باید ساعاتی پیش از پرواز در فرودگاه حاضر شود و اسنادی همچون نقشه راه، فرم حاوی اطلاعات مسافران و ... را بررسی کند و همواره باید سوخت مورد نیاز در طول پرواز را مورد بررسی قرار دهد. کمک خلبان مسئولیت‌هایی همچون خلبان را دارد و در تمامی لحظات پرواز باید در کنار خلبان باشد.
خلبان باید مسئولیت جان صدها مسافر را به عهده بگیرد. اگر می‌توانید با ساعت کاری شناور، پروازهای غیرمنتظره، دوری از خانواده، خطرات فراوان، سفرهای پشت سر هم و بسیاری دیگر از سختی‌ها کنار بیایید خلبانی می‌تواند برای شما شغل مناسبی باشد.

 توانایی های لازم برای یک خلبان
۱. تمرکز و دقت بسیار بالا
۲. توانایی حفظ خونسردی در شرایط حساس
۳. هماهنگی کامل میان چشم، دست و سایر حواس
۴. توانایی استفاده از امکانات و تجهیزات پرواز
۵. مهارت‌های ارتباط جمعی
۶. توانایی انجام کارهای گروهی
۷. داشتن اطلاعات کافی از اصول پرواز
۸. توانایی اجرا و درک دستورات واحد کنترل
۹. توانایی مطالعه و خواندن تصاویر سه بعدی و نقشه‌های هوایی
۱۰. مسلط بودن به زبان انگلیسی

ویژگی‌های جسمی خلبان
۱. قد خلبان نباید کمتر از ۱۶۵ سانتی‌متر باشد.
۲. تست‌های فرد متقاضی همچون شنوایی، تست ورزش، فشار خون، اعصاب، معاینات قلبی، گوش، حلق و بینی و ... باید کاملاً سالم باشد.
۳. فرد متقاضی نباید هیچگونه جراحتی ناشی از چاقو و یا تیغ جراحی داشته باشد.
۴. خلبان نباید چشم ضعیف و یا کورنگی داشته باشد و باید از دید کافی برخوردار باشد.
۵. خلبان نباید عفونت دهان، لثه و بیش از چهار دندان پرشده داشته باشد.

مهماندار و سرمهماندار هواپیما
مهمانداران هواپیما زنان و مردانی خوش برخورد و خوش قیافه ای هستند که در هواپیما حضور دارند و وظیفه خدمت رسانی به مسافران به عهده آنهاست.
این افراد روابط عمومی بسیار بالایی دارند و همیشه ظاهری آراسته دارند.
مهمانداران همچون خلبانان ساعت کاری شناوری دارند و این افراد نیز باید بتوانند تمامی شرایط پرواز را بپذیرند.
 
وظایف مهماندار هواپیما
۱. بررسی تجهیزات ایمنی و امکانات پرواز
۲. شرکت در تمام جلسات مربوط به پرواز
۳. چک کردن بلیط هواپیمایی همه مسافران
۴. خوش‌آمد گویی و هدایت مسافران به جایگاهشان
 ۵. آموزش‌های ایمنی هم‌چون بستن کمربند ایمنی و نحوه استفاده از اکسیژن به مسافران
۶. پذیرایی از مسافران
۷. انتقال اطلاعیه‌ها و پیام‌هایی که از سمت خلبان صادر می گردد

توانایی های لازم برای مهمانداری هواپیما
۱. آشنایی مقدماتی با اصول روانشناسی
۲. توانایی حفظ آرامش و خونسردی در شرایط سخت و بحرانی
۳. روابط عمومی قوی
 ۴. تدبیر داشتن
۵. رفتار گرم و محبت آمیز
۶. توانایی انجام کارهای تیمی
۷. ظاهری آراسته و رفتاری مودبانه اما قاطع با مسافران

واحد مراقبت پرواز
یکی از حساس‌ترین شغل‌های دنیا مراقبت پرواز است. مراقبت هوایی وظیفه فراهم کردن یک بستر مناسب جهت پرواز هواپیما را به عهده دارد. این بخش باید یک ترافیک هوایی روان را به وجود بیاورد و از ایجاد تصادف‌های هوایی جلوگیری کند. واحد مراقبت پرواز باید راهنمایی‌های لازم را در اختیار یگان‌های پرواز قرار دهد.
بدون وجود واحد مراقبت پرواز، هیچ پروازی صورت نمی‌گیرد. اهمیت وجود واحد مراقبت پرواز در آب و هوای نامناسب بیشتر می‌شود چون در این زمان خلبان دید کافی ندارد و بخش مراقبت پرواز باید فرمان‌هایی جهت هدایت هواپیما صادر کند.
واحد مراقبت پرواز خود به چهار بخش مختلف تقسیم می‌شود که هر کدام وظایف خاصی دارند و در ادامه به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت.
۱. واحد برج مراقبت
آسمان نیز همچون جاده‌های زمینی ممکن است با مشکل ترافیک روبرو شود. واحد برج مراقبت همچون پلیس راهنمایی و رانندگی در جاده‌ها عمل می‌کند. وظیفه کنترل پروازها و ترافیک‌های هوایی برعهده واحد برج مراقبت است.
برج مراقبت باید ترافیک‌های هوایی اطراف فرودگاه و تا محدوده ای از پرواز تا ارتفاع معین را کنترل کند. این محدوده به میزان پروازها و امکانات یک فرودگاه بستگی دارد.
۲. واحد کنترل مسیر پرواز
این بخش مسئولیت کنترل و هدایت ترافیک‌های موجود در راه و مسیر تردد هواپیما را به عهده دارد. واحد کنترل مسیر پرواز باید بین تمامی واحدهای مربوط به پرواز هماهنگی ایجاد کند و با تمامی فرودگاه‌های سطح کشور هماهنگ باشد و از پروازهای آنان با خبر باشد.
۳. واحد کنترل تقرب
این واحد اغلب در فرودگاه‌های شلوغ و پرحجم از لحاظ تعداد پرواز قرار گرفته است. در مناطقی که چندین فرودگاه وجود دارد و حجم ترافیک هوایی زیاد است نیز واحد کنترل تقرب وجود دارد.
این بخش وظیفه ایجاد هماهنگی بیشتر میان واحد برج مراقبت و مرکز کنترل را برعهده دارد. این کار به کمک رادارهایی با بردهای نزدیک صورت می‌گیرد. واحد کنترل تقرب باید هواپیماهای ورودی و آماده نشستن در باند فرودگاه را کنترل کند و هواپیماهای مختلف را با هم هماهنگ کند. در ضمن این بخش وظیفه توزیع متناسب هواپیماهای خروجی و ارجاع کنترل آن‌ها با بخش‌های کنترل را نیز به عهده دارد.
۴. کنترلر ترافیک هوایی
کنترلر ترافیک هوایی وظیفه چک و بررسی ترافیک‌های پایانه را برعهده دارد. مسئولیت کنترل صدها پرواز و هماهنگی با خلبان و سایر کنترلرها برعهده این بخش است.
در این بخش، کنترل تمامی پروازها به کمک رادار انجام می‌شود. در برخی از فرودگاه‌ها همچون فرودگاه بین المللی مهرآباد، بخش کنترلر ترافیک و دیگر بخش‌های مراقبت نزدیک هم هستند و در برخی دیگر از فرودگاه‌ها همچون فرودگاه بین المللی امام خمینی، تمامی بخش‌ها از یکدیگر جدا هستند.


وظایف مراقبت پرواز
۱. جلوگیری کردن از برخورد و تصادف هواپیماها در اطراف فرودگاه، باند و مسیرهای حرکت
۲. جلوگیری کردن از برخورد و تصادف هواپیماها در طول مسیر
۳. ارائه نمودن اطلاعات و اسناد مورد نیاز به خلبان‌ها و کادر پرواز
۴. فراهم نمودن شرایط ایمنی جهت پرواز هواپیماها
۵. اطلاع رسانی کردن به مراکز امداد و نجات در صورت بروز حوادث‌ ناگهانی


واحد مراقبت پرواز برای چه کسانی مناسب است؟
آرامش روانی و حفظ خونسردی اولین رکن در این شغل پراسترس است علاوه‌بر این، متقاضی باید ویژگی‌های زیر را نیز داشته باشد.
۱. علاقه‌مند بودن به صنعت هوانوردی
۲. قابلیت دریافت نمودن و تحلیل سریع اطلاعات
۳. توانایی حل مسائل و تصمیم‌گیری در شرایط بحرانی
۴. قوی بودن مهارت‌های مربوط به ارتباط اجتماعی
۵. دقت فراوان، تمرکز و آرامش زیاد و توجه به مسائل جزئی
۶. سلامت کامل جسمی و روحی
۷. داشتن سرعت عمل در انجام امور مختلف
۸. نسلط کامل به زبان انگلیسی
۹. مسئولیت پذیری بسیار بالا
۱۰. نداشتن لهجه و عدم وجود اشکال در شنوایی و تکلم

تکنسین تعمیر و نگهداری هواپیما
مکانیک‌ها وظیفه تعمیر و نگهداری قطعات را برعهده دارند. این افراد طی یک برنامه زمانی منظم هواپیما را چک می‌کنند و در صورت خرابی قطعات آن‌ها را تعمیر می‌کنند.
مکانیک‌ها در یک مجموعه وظیفه تعمیر تمامی هواپیماها همچون مسافربری، باربری، نظامی، هلیکوپتر و ... را برعهده دارند. مکانیک‌های صنعت هواپیمایی باید تخصص بسیار زیادی داشته باشند تا بتوانند در ارگان‌های مربوط به این صنعت استخدام شوند.

مسئول امنیت پرواز یا مارشال هوایی
افرادی توسط شرکت‌های هواپیمایی استخدام شده‌اند و وظیفه برقراری امنیت در طول پرواز و حفظ جان مسافران در داخل هواپیما را برعهده دارند. این افراد به صورت ناشناس در تمامی پروازها حضور دارند.
یکی از مهم‌ترین توانایی‌هایی که مسئول امنیت پرواز باید داشته باشد، تمرکز بالا در تیراندازی و هدف گیری بسیار خوب است. علاوه‌بر این مسئول امنیت پرواز باید توانایی تشخیص رفتار مسافران را داشته باشد.
 
بازرس هواپیما
هنگامی که هواپیماهای مختلف تعمیر می‌شوند یک فرد متخصص، وظیفه بازرسی و کنترل آن را به عهده دارد. این فرد بایستی تعمیراتی که بر روی هواپیما انجام شده را تایید کند. علاوه‌ بر این وظیفه نظارت فنی بر روی هواپیماهایی که پروازهای طولانی انجام داده‌اند نیز برعهده بازرس هواپیما می باشد.
 
مسئول کانتر پرواز
در امور مربوط به صنعت هواپیمایی و اجرای سفرهایی با هواپیما، چند نوع مسئول کانتر وجود دارد. مسئولی که در آژانس‌های هواپیمایی وظیفه فروش بلیط هواپیما و تنظیم تورها را برعهده دارد، یک نوع مسئول کانتر است. افرادی که در فرودگاه‌ها در باجه‌ها و گیت‌ها مشغول دریافت بلیط هواپیما و صدور کارت پرواز هستند نیز مسئول کانتر پرواز می‌نامند. این افراد وظیفه بررسی اطلاعات مسافران، مشاهده کارت شناسایی و کنترل بلیط پرواز را برعهده دارند. همچنین چک کردن میزان بار مسافران نیز برعهده این افراد است.
 
مسئول حمل بار
بعد از دریافت بار توسط مسئول کانتر پرواز، برچسب اطلاعات پرواز و نام مسافر بر روی بارها متصل می‌شود. مسئول حمل بار در فرودگاه وظیفه انتقال چمدان‌ها و سایر وسایل مسافران را به عهده دارد.
این شخص بایستی در پروازهای ورودی چمدان‌های مسافران را از انبار هواپیما خارج نموده و به سمت فرودگاه ببرد و بر روی چمدان‌گردان بگذارد تا مسافران بتوانند بار خود را بردارند.
 
اپراتور رمپ
به همه کسانی که در باند و رمپ فرودگاه مشغول به کار هستند و وظیفه نگهداری و تعمیرات رمپ را به عهده دارند، اپراتور رمپ گفته می‌شود.
وظایف این افراد شامل سوخت گیری مجدد هواپیما، بررسی‌های امنیتی، آماده‌سازی باند فرود و برخاست، کمک به مسافران جهت سوار و پیاده شدن، نظافت کابین هواپیما و ... می‌شود.
اپراتور رمپ همچنین باید امنیت باند فرودگاه را نیز مورد بررسی قرار دهد.


مهدی احدیان