چالش قرن در ساخت داروهای اثربخش کرونا ویروس

به گزارش صدای بانک، پس از رسیدن کرونا به ایران و غافلگیری عجیب مسئولان حوزه سلامت کشور، اولین دارویی که برای درمان این بیماری مطرح شد، داروی «اوسلتامیویر» با نام تجاری «تامی فلو» بود که برای درمان آنفولانزای N1H1 مورد استفاده قرار می گرفت، این دارو به عنوان اولین و یکی از اصلی ترین داروهای درمان این بیماری در لیست ترکیب دارویی کنترل علائم ویروس کرونا قرار گرفت.

در روزهایی که شمار بیماران به صورت تساعدی افزایش پیدا می کرد و فشار روانی بر شدت ترس مردم دامن می زد، شایعاتی مبنی بر استفاده از این دارو به منظور پیشگیری از ابتلا به کرونا باعث ایجاد کمبود اوسلتامیویر در اواخر اسفند ماه در کشور شد. تامی فلو در ورقه‌های ۱۰تایی عرضه می‌شد و قیمت دولتی آن حدود ۵۰هزار تومان بود که البته به دلیل تقاضای کاذب در بازار سیاه به ۲ میلیون تومان هم رسید.

پس از این چالش، اگرچه سازمان غذا و دارو توانست با واردات این دارو، کمبودها را تا حد زیادی کنترل کند اما اوسلتامیویر در 25 اسفند از پروتکل درمان کرونا حذف شد، چراکه شواهد بالینی نشان داد که مصرف این دارو تاثیری در بهبودی کووید-۱۹ ندارد. بنابراین تمرکز از روی این دارو برداشته شود.

اولین روزنه امید با ورود جنجالی فاویپراویر
نام فاویپیراویر در نیمه فروردین ماه با انتشار ویدئویی از یک فوق تخصص مراقبت های ویژه بیمارستان مسیح دانشوری و اثربخشی آن برای بیماران بدحال و اعتراض به عدم در دسترس بودن این دارو به میزان کافی بر سر زبان ها افتاد، به دنبال این ویدئو دسترسی به این دارو به مطالبه جامعه تبدیل و البته به صورت فوریتی وارد کشور شد، این دارو در اصل برای مقابله با آنفلونزا توسعه یافته مصرف می‌شد و مکانیزم آن جلوگیری کپی شدن ژنتیک ویروس است.

علیرغم اینکه اثربخشی این دارو به طور قطع تائید نشد، اما تا اواخر تیرماه در کشور تولید و به میزان نیاز مراکز درمان در دسترس قرار گرفت.

هیدروکسی کروکین؛ جنجالی ترین داروی درمان کرونا، از شفا تا کشندگی!
اواخراردیبهشت سال گذشته اظهارات ترامپ درمورد یک دارو، جنجال جدیدی درمورد کرونا به وجود آورد، او فاش کرد که با وجود شک و تردید در مورد اثربخشی داروی هیدورکسی کلروکین (دارو برای معالجه بیماران مبتلا به مالاریا و لوپوس) در معالجه بیماری کووید-۱۹ آن را یک اقدام پیشگیرانه در نظر گرفته است.

اما حواشی پیرامون هیدروکسی کلروکین به اینجا ختم نشد و سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) به دلیل خطر مشکلات ریتم قلبی نسبت به استفاده از آن در خارج از بیمارستان یا آزمایشات بالینی هشدار داد، به دنبال این موضوع سازمان جهانی بهداشت (WHO ) نسبت به مصرف خودسرانه این دارو و آسیب‌هایی که قرص هیدروکسی کلروکین برای سلامتی همراه داشته است ابراز نگرانی کرد و در ادامه مطالعات متعدد نشان داد که بیماران بدحالی که این دارو را دریافت کرده اند بهبود معناداری نسبت به بیماران دیگر نداشته اند، حتی یک مطالعه گسترده در مجله معتبر پزشکی لنست نشان داد که خطر مرگ و مشکلات ریتم قلبی بیماران مصرف کننده هیدروکسی کلروکین به نسبت سایر بیماران افزایش داشته است.

با منع استفاده هیدروکسی کلروکین برای درمان بیماران کرونایی یکی پس از دیگری در کشورهای اروپایی جنجال شدت گرفت و بیمارستان های امریکا نیز تجویز آن را متوقف کردند. FDA هم مصرف اورژانسی این دارو را ممنوع کرد و سازمان بهداشت جهانی پس از اطمینان از عدم اثربخشی، این دارو را برای درمان کرونا حذف کرد.

پلاسمای درمانی؛ بی‌حاشیه و اثربخش
یک قرن قبل، درست در زمان شیوع آنفولانزای اسپانیایی پزشکان پلاسمای افراد بهبودیافته را جدا کردند، این پلاسما مملو از آنتی بادی بود و به افراد مبتلا کمک کرد تا بهبود یابند. در بحران کرونا نیز این مسئله مطرح شد و قبل از مجوز سازمان بهداشت جهانی در بسیاری از کشورها از جمله ایران تلاش شد تا این استراتژی برای مبتلایان به کووید۱۹ به کار رود.

سازمان غذا و داروی امریکا در فروردین ماه مجوز استفاده از پلاسمای بیماران بهبود یافته را صادر کرده و نتایج آزمایش های اولیه درمورد اثربخشی پلاسمای خون افراد بهبود یافته از کووید۱۹ نویدبخش اعلام شد. پس ازآن بسیاری از کشورها از این روش بهره برده و نتایج آن مثبت ارزیابی شد.

دگزامتازون؛ از ممنوعیت تا محدودیت

اگرچه استفاده از دگزامتازون در ابتدای شیوع بیماری به شدت منع و گفته شد سیستم ایمنی بدن را در مقابل کرونا تضعیف می کند اما در ادامه مشخص شد، تنها دارویی است کهمرگ و میر ناشی از کووید۱۹ را کاهش می دهد.

در تحقیقی با شرکت بیش از ۶ هزار نفر مشخص شد دگزامتازون مرگ و میر یک سوم بیماران متصل به ونتیلاتور را کاهش می دهد.

البته این دارو به بیمارانی که در مراحل اولیه ابتلا به کووید۱۹ هستند کمکی نمی کرد و حتی ممکن بود به بیمار آسیب نیز برساند.

انستیتو بهداشت ملی آمریکا توصیه کرد دگزامتازون برای بیمارانی مصرف شود که با ونتیلاتور تحت درمان هستند یا از مخزن اکسیژن برای تنفس استفاده می کنند.

رمدیسیویر داروی شفا بخش بیماران بدحال

نام رمدیسیویر که در اصل برای درمان ابولا و هپاتیت سی مصرف می شد، ابتدا با احتیاط مطرح شد اما در ادامه نخستین دارویی بود که اجازه استفاده اضطراری از سازمان غذا و داروی آمریکا برای مقابله با کووید۱۹ را دریافت کرد.

نتایج آزمایش های اولیه آن روی بیماران مبتلا به کووید ۱۹ که در بیمارستان بستری شده بودند، نشان داد این دارو مدت زمان بهبود را از ۱۵ به ۱۱ روز کاهش می دهد.

به دنبال این نتایج در تیرماه، امریکا تقریبا همه ذخیره سه ماه آینده داروی «رمدسیویر» را که برای بیماران مبتلا به ویروس کرونا تجویز می شود، خریداری کرد.

بنابراین در ایران نیز همزمان با دنیا تامین و کار مطالعات بالینی آن آغاز شد، همزمان با گزارش نتایج مثبت این دارو در درمان بیماران بدحال مبتلا به کرونا ،این دارو وارد پروتکل درمان کرونا قرار گرفته و تولید داخل آن نیز در دستور کار قرار گرفت، به طوری که از اواسط مردادماه قابل دسترسی بوده و توزیع آن در بین مراکز درمانی آغاز شد.

شاید پس از فاویپیراویر، امیدبخش‌ترین داروی درمان کرونا رمدسیویر بود که بین مردم شهرت پیدا کرده و به تبع آن نمونه های تقلبی و قاچاق آن نیز وارد بازار سیاه شد، به طوری که دارویی با قیمت یک میلیون و 400 هزار تومان در ناصرخسرو بین 40 تا 60 میلیون تومان به فروش رسید، اما با تولید داخل این دارو و کاهش قیمت آن تا 600 هزار تومان کم کم از بازار سیاه رخت بست.

اگرچه ویروس کرونا در ابتدای شیوع، بسیار ناشناخته و مبهم بود، اما رفته رفته علم پزشکی و داروسازی راهکارهای بهتری را برای درمان بیماران در دستور کار قرار داده و تا حدودی توانستند از مرگ و میر بخشی از مبتلایان بکاهند، این درحالیست که بشر هنوز موفق نشده است درمان امن و قابل اعتمادی برای این بیماری پیدا کند؛ به هر حال چشم امید میلیاردها انسان در وحله اول به ساخت واکسن و در وحله بعدی درمان بیماران است.

* نیلوفر احدیان